01 stycznia 2010

Symbole i zabobony


Tu potrzeba mądrości! Ten, kto ma rozum, niech obliczy liczbę Bestii, gdyż jest to liczba człowieka. A liczba jej: sześćset sześćdziesiąt sześć(Ap 13,18).

Rozpoczynamy nowy rok kalendarzowy – rok dwa tysiące dziesiąty. Przypatrując się tej dacie, zauważamy, że z trzech zer roku 2000, które swoją „nadzwyczajnością” tyle emocji, lęków i obaw budziły jeszcze przed nastaniem tego roku, pozostało nam już tylko jedno zero (zniknie ono dopiero za 90 lat). Można by więc powiedzieć, że po nadzwyczajności roku 2000 przeszliśmy już do normalności – przynajmniej w tym, co numeracji lat dotyczy. Chociaż.... Wiele osób przywiązuje ogromną wagę do symbolicznego znaczenia liczb. I taki uważny obserwator, przywykły do „gry cyfr”, zauważy bez trudu, że liczba 2010 tak zupełnie „normalną” nie jest. Otóż, jeżeli przyjrzymy się jej uważnie, to zauważymy, że suma wszystkich jej cyfr, czyli 2+0+1+0, wynosi 3. Suma członów tej daty natomiast, czyli 20+10, wynosi 30. Sekwencja ta: 3, 30,...– to dla co przesądniejszych osób zjawisko wysoce wymowne, które może być zapowiedzią jakiejś nieokreślonej „nadzwyczajności” tego roku. Co więcej, poparcie do takiej interpretacji liczb znajdują oni w Biblii, gdzie większość pojawiających się liczb ma, bezpośrednio lub pośrednio, znaczenie symboliczne. Czy jednak podobne reguły symboliki liczb możemy zastosować do naszego nowego roku 2010?


Arytmetyka biblijna
Jedną z najstarszych, i jednocześnie najprostszych, form użycia liczb w Biblii są tak zwane przysłowia numeryczne: „Bóg jeden raz przemówił, dwa razy to słyszałem, że Bóg jest mocą, że u Ciebie, Panie, jest łaska – bo Ty odpłacasz każdemu według jego uczynków” (Ps 62,12-13), „Trzy rzeczy są dla mnie niezwykłe, a czterech nie rozumiem: Drogi orła w locie, drogi węża po skale, drogi statku na pełnym morzu, drogi mężczyzny z młodą kobietą (Prz 30,18), „Trzy rzeczy są nienasycone, cztery nie mówią: Dosyć!: Szeol, niepłodne łono, ziemia nienasycona wodą i ogień, który nie mówi: Dosyć!” (Prz 30,15). Liczebniki tutaj użyte pełnią funkcję czysto literacką – służą upiększeniu języka, pomagają w wyliczaniu i nadają rytm wypowiedzi.
Nierzadko liczby użyte w Biblii, które z pozoru są czystą informacją, mają swoje ukryte znaczenie symboliczne nadane im przez autora księgi. Mimo dystansu kulturowo-historycznego niektóre z tych znaczeń symbolicznych potrafimy odczytać, inne natomiast pozostają dla nas niezrozumiałe. Klasycznym przykładem takiego symbolicznego znaczenia liczb jest genealogia Patriarchów, którą znajdujemy w piątym rozdziale Księgi Rodzaju. Liczby tam podane z pozoru odnoszą się do wieku Patriarchów w momencie rożnych wydarzeń zachodzących w ich życiu. Według tych danych Adam żył 930 lat, Set – 912, Enosz – 905, Kenan – 910, Mahalaleel – 895, Jered – 962, Henoch – 365, Lamek – 777, Noe – 950, a o Matuszelachu mówi się, że „Gdy Matuszelach miał osiemdziesiąt siedem lat, spłodził Lameka. Po urodzeniu się Lameka Matuszelach żył jeszcze siedemset osiemdziesiąt dwa lata, płodząc synów i córki. Przeżył więc Matuszelach dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć lat i wtedy umarł” (Rdz 5,25-27). Przez d ługie wieki panowało przekonanie, iż patriarchowie byli ludźmi wyjątkowo długowiecznymi. Takiej lekturze podawanych tu liczb przeczą jednak najnowsze badania najstarszych szczątków ludzkich, które wykazały, że człowiek pierwotny żył znacznie krócej niż współczesny. Spośród 187 zbadanych osobników z epoki neandertalskiej (ponad 30000 lat temu) tylko 3 żyły ponad 50 lat, trzynastu zmarło w wieku 40-50 lat, a reszta w chwili śmierci miała pomiędzy 40 i 20 lat. Ale w liczbach podawanych odnośnie do wieku patriarchów odkryto także inna prawidłowość. Otóż niemałe znaczenie ma w nich, w pewnym sensie magiczna, liczba 7. Jej wielokrotnością są liczby odnoszące się do Kenana: „Kenan miał siedemdziesiąt (10x7) lat, gdy spłodził Mahalaleela. Po urodzeni się Mahalaleela Kenan żył jeszcze osiemset czterdzieści (120x7) lat i miał synów i córki. Przeżył więc Kenan dziewięćset dziesięć (130x7) lat i wtedy umarł” (Rdz 5,12-14). Podobnie jest w przypadku Lameka: wiek 182 lat, w którym urodził mu się Noe, odpowiada 26 siódemkom, liczba 595 lat, które przeżył po tych narodzinach, dzieli się na 85 siódemek a liczba 777, wyznaczająca długość całego jego życia jest sumą 111 siódemek. Wszystko to dowodzi, że podane liczby nie świadczą o rzeczywistej długości życia patriarchów, lecz mają jakieś znaczenie symboliczne. Trudno jednak dzisiaj w sposób pewny odgadnąć, co autor biblijny chciał powiedzieć swoim czytelnikom, podając te wymyślne liczby. Niewątpliwie ma to związek z przeświadczeniem, że długie życie jest nagrodą za dobre postępowanie. Innych znaczeń tej symboliki możemy się jedynie domyślać.