„I wołał jeden do drugiego:
«Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały»” (Iz 6,3).
Biblijna księga
proroka Izajasza należy do najobszerniejszych ksiąg Pisma Świętego. Składają
się na nią tradycje związane z nauczaniem proroka Izajasza, – od którego bierze
nazwę ta księga – i jego uczniów od roku 740 przed narodzeniem Chrystusa, kiedy
to rozpoczął Izajasz swoją misję, aż do roku 400 przed Chrystusem, na który
datuje się ostateczną redakcję księgi. Powszechnie przyjęte jest dzisiaj
dzielenie księgi Izajasza na trzy części odpowiadające, mniej więcej, trzem
etapom jej redakcji:
- Pierwszy Izajasz (czasy proroka Izajasza): Rozdziały 1-39
- Drugi Izajasz (czasy zesłania babilońskiego): Rozdziały 40-55
- Trzeci Izajasz (czasy odbudowy): Rozdziały 56-66
Przyjrzyjmy się bliżej pierwszej
części księgi Izajasza, czyli tej przedstawiającej życie i nauczanie proroka
Izajasza.
Izajasz i jego czas
Nie
dysponujemy zbyt wieloma danymi odnośnie życia i działalności proroka Izajasza.
Wiemy, że urodził się mniej więcej około roku 760 przed Chrystusem. Jego Ojciec
nazywał się Amos – od razu jednak należy zaznaczyć, że nie miał on nic
wspólnego z biblijnym prorokiem Amosem poza tym, że nazwano ich tym samym
imieniem. Z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy powiedzieć, że Izajasz urodził
się w Jerozolimie – wskazuje na to jego kultura i wykształcenie, których raczej
nie mógłby osiągnąć żyjąc poza Jerozolimą.
Prorok
Izajasz żył w tym samym czasie, co prorocy Ozeasz i Amos, tyle, że ci działali
w Królestwie Północnym Izraela, podczas gdy Izajasz rozwijał swoją działalność
na południu. Jak już było wspomniane przy okazji omawiania działalności Ozeasza
i Amosa, czasy, w których żyli ci prorocy były naznaczone sporami i walkami
pomiędzy królami i książętami Izraela i Judy, a przede wszystkim ciągłymi
najazdami Asyrii – potężnego sąsiada z północy, który ostatecznie zajął
całkowicie Królestwo Północne z jego stolicą Samarią, redukując Królestwo
Izraela do niewielkiego Królestwa Judy. W odniesieniu do sytuacji wewnętrznej
natomiast przypomnijmy: bogactwo, wyzysk, niewyobrażalna wręcz korupcja i
zupełny brak wizji politycznej i religijnej przywódców narodu.
Powołanie
W dość młodym
jeszcze wieku – „W roku
śmierci króla Ozjasza” – najprawdopodobniej w roku 740 lub 739 przed
Chrystusem, kiedy Izajasz miał zaledwie 20 lat, doznał głębokiego doświadczenia
Boga, które naznaczyło całe jego życie: „W roku śmierci króla
Ozjasza ujrzałem Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie, a tren Jego
szaty wypełniał świątynię. Serafiny stały ponad Nim; każdy z nich miał po sześć
skrzydeł; dwoma zakrywał swą twarz, dwoma okrywał swoje nogi, a dwoma latał. I
wołał jeden do drugiego: «Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia
pełna jest Jego chwały». Od głosu tego, który wołał, zadrgały futryny drzwi, a
świątynia napełniła się dymem. I powiedziałem: «Biada mi! Jestem zgubiony!
Wszak jestem mężem o nieczystych wargach i mieszkam pośród ludu o nieczystych
wargach, a oczy moje oglądały Króla, Pana Zastępów!». Wówczas przyleciał do
mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z
ołtarza. Dotknął nim ust moich i rzekł: «Oto dotknęło to twoich warg: twoja
wina jest zmazana, zgładzony twój grzech». I usłyszałem głos Pana mówiącego:
«Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł?» Odpowiedziałem: «Oto ja, poślij mnie!»” (Iz 6,1-8).
To
zaskakujące poczucie bycia zawładniętym przez Boga odmieniło całkowicie życie
Izajasza. Począwszy od tego mementu buduje on swoją tożsamość „męża Bożego”
zdolnego postrzegać i osadzać sytuacje i zdarzenia z perspektywy Boga.
Misja
Trudno jest w
kilku liniach streścić całe przesłanie proroka Izajasza. W swoim nauczaniu
koncentrował się on zasadniczo na dwóch tematach: na niesprawiedliwości
społecznej oraz na kwestiach polityczno-religijnych.
Niesprawiedliwości,
których dopuszczano się w Izraelu w rozumieniu Izajasza dotykały istoty Boga –
uderzały w Jego świętość. Dlatego też prorok ten z zaangażowaniem piętnował
skorumpowaną sytuację swego kraju. Patrzył na rzeczywistość oczami Boga i
dostrzegał, że Jerozolima dawno przestała być „wierną oblubienicą” a stała się
„nierządnicą” (Iz 1,21), cały naród uległ korupcji: „Wół rozpoznaje swego pana i osioł żłób swego
właściciela, Izrael na niczym się nie zna, lud mój niczego nie rozumie». Biada
ci, narodzie grzeszny, ludu obciążony nieprawością, plemię zbójeckie, dzieci
wyrodne! Opuścili Pana, wzgardzili Świętym Izraela, odwrócili się wstecz”
(Iz 1,3‑4). „Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem,
którzy zamieniają ciemności na światło, a światło na ciemności, którzy
przemieniają gorycz na słodycz, a słodycz na gorycz! Biada tym, którzy się
uważają za mądrych i są sprytnymi we własnym mniemaniu! Biada tym, którzy są
bohaterami w piciu wina i dzielni w mieszaniu sycery. Tym, którzy za podarek
uniewinniają winnego, a sprawiedliwego odsądzają od prawa” (Iz
5,20-23).
Szukanie
schronienia w potędze Egiptu wobec zagrożenia ze strony Asyrii Izajasz
postrzega jako bałwochwalstwo – pokładanie ufności w strukturach politycznych
zamiast w Bogu: „Biada tym,
którzy zstępują do Egiptu po pomoc, pokładają nadzieję w koniach, mają ufność w
mnóstwie rydwanów oraz w bardzo wielkiej sile jazdy, a nie pokładają ufności w
Świętym Izraela ani się nie radzą Pana” (Iz 31,1).
Największą
jednak obelgą dla świętości Boga jest kult religijny sprawowany w oderwaniu od
życia, sprawowany dla „spokoju sumienia” (por. Iz 1,11-15; 29,13).
Relektura
Podobnie jak w
przypadku innych proroków, także przesłanie Izajasza jest nadal żywe i aktualne.
Aktualny jest także ideał przedstawiony przez proroka w jego wizji czasów
mesjańskich: „Wtedy wilk
zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew
paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. Krowa i niedźwiedzica
przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie
jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na norze kobry, dziecko włoży swą rękę do
kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej
górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają
morze” (Iz 11,6-9). Jest to ideał, o którym wszyscy śnimy – cel, do
którego wszyscy powinnyśmy dążyć.
