„Nie
jestem ja prorokiem ani nie jestem uczniem proroków, gdyż jestem
pasterzem i tym, który nacina sykomory. Od trzody bowiem wziął
mnie Pan i rzekł do mnie Pan: Idź, prorokuj do narodu mego,
izraelskiego!” (1 Krl 19,14).
Jednym z najważniejszych tematów poruszanych przez proroków w
Izraelu, były kwestie związane z niesprawiedliwością społeczną.
Trzech z nich w sposób szczególnie znaczący wyróżniło się
wrażliwością socjalną: Amos, Izajasz i Micheasz. Wszystko
wskazuje na to, że księga Amosa, chociaż w kanonie biblijnym
poprzedzona jest pismami innych proroków, jest jedną z pierwszych,
o ile nie pierwszą, księgą, w której zebrano nauczanie jednego z
proroków Izraela. Uznając ten prymat Amosa pośród innych
proroków, warto wsłuchać się w jego oryginalne przesłanie, które
zainspirowało innych proroków i zachowuje do dzisś swoją
niegasnącą aktualność.
Świat Amosa
Po
śmierci króla Salomona królestwo Izraela podzieliło się na dwie
części: Królestwo Północne i Królestwo Judy, zwane też
Południowym. Prorok Amos urodził się w małej miejscowości Tekoa
w Królestwie Judy, 17 kilometrów od Jerozolimy, natomiast głosił
swoje orędzie w Królestwie Północnym.
Na
przestrzeni dwóch wieków swojej historii (931-720 p.n.e.) Królestwo
Północne miało swoją stolice w trzech różnych miastach.
Najpierw było to Sychem, następnie przeniesiono stolicę do Tirsy,
by ostatecznie przenieść ją do Samarii, która nie tylko była
ostatnią, ale i najbogatszą stolicą Królestwa Północnego. W
czasach Amosa w Samarii panował król Jeroboam II. Pod jego rządami
Królestwo Północne przeżywało okres względnego spokoju na
granicy ze swoim największym wrogiem Asyrią, oraz niespotykanego jak
do tej pory rozkwitu ekonomicznego: rozwijało się rolnictwo,
rozkwitał przemysł tekstylny, mnożyły się bogate pałace...
Wszystko
to jednak dokonywało się kosztem wyzysku i niesprawiedliwości
społecznych – bogacili się bogaci a biedni byli coraz biedniejsi
i coraz liczniejsi. Najtragiczniejsza sytuacja panowała na obszarach
wiejskich. Właśnie z tego środowiska wywodził się prorok Amos,
który, jak sam się określił, bardziej niż prorokiem był
wieśniakiem, który stał się głosem najuboższych, ciemiężonych
i marginalizowanych.
Zabrany od trzody
Amos
opisuje swoje powołanie w zaledwie dwóch wersetach, które
przytoczyliśmy na wstępie. Mówi dosłownie, że Pan „wziął
go od trzody”
i posłał do głoszenia Jego orędzia. Był więc Amos prostym
człowiekiem z ludu, który pośród swoich codziennych zajęć na
roli usłyszał Boży głos, któremu nie mógł się oprzeć. O
tajemnicy powołania powiedział on sam w pieknych słowach:
„Czyż
wędruje dwu razem, jeśli się wzajem nie znają? Czyż ryczy lew w
lesie, zanim ma zdobycz? Czyż lwiątko wydaje głos ze swego
legowiska, jeśli niczego nie schwytało? Czyż spada ptak na ziemię,
jeśli nie było sidła? Czyż się unosi pułapka nad ziemią, zanim
coś schwytała? Czyż dmie się w trąbę w mieście, a lud się nie
przelęknie? Czyż zdarza się w mieście nieszczęście, by Pan tego
nie sprawił? Bo Pan Bóg nie uczyni niczego, jeśli nie objawi swego
zamiaru sługom swym, prorokom. Gdy lew zaryczy, któż się nie
ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować?”
(Am
3,3-8)
Tak
mówi Pan
Całą księgę Amosa można streścić w jednym słowie: sąd. Nie
mamy tu jednak do czynienia z żadnym ludzkim trybunałem, lecz
jesteśmy świadkami proicesu, ajki Bóg wytacza swojemu ludowi.
Prorok Amos jest w tym procesie pośrednikiem Boga; udziela Mu swego
głosu. Prorok Amos używa w swym orędziu stylu, który angażuje
każdego, nikogo nie pozostawiając obojętnym. Rozpoczyna swe
nauczanie, mówiąc o błędach i grzechach sąsiadów i wrogów
Izraela, czym zdobywa sobie przychylność słuchaczy, lecz powoli
zawęża perspektywę, by skoncentrować się ostatecznie na błędach
i grzechach Izraela, któremu poświęca większą część swego
przesłania. Nie sposób tutaj wymienić wszystkich poruszanych przez
Amosa tematów – zachęcam do lektury jego ksiegi – lecz warto
wymienić te, które dziś także zachowują swoją aktualność,
jak:
- dominacja
wojenna i militaryzm (Am
1,3-2,16)
- rytualizm
i kult oderwany od życia (Am 5,21-27)
- skandaliczne
bogactwo (Am 6,4-6)
- wyzysk
ekonomiczny i korupcja i niesprawiedliwość (Am 2,6-8).
Wezwanie
do nawrócenia
Mimo tego druzgocącego osądu i przestróg Amos
daje mieszkańcom Izraela nadzieję, wzywając ich do nawrócenia i
zmiany życia:
„Szukajcie
dobra, a nie zła, abyście żyli. Wtedy Pan, Bóg Zastępów, będzie
z wami, tak jak to mówicie. Miejcie w nienawiści zło, a miłujcie
dobro! Wymierzajcie w bramie sprawiedliwość! Może ulituje się
Pan, Bóg Zastępów, nad Resztą pokolenia Józefa”
(Am 5,14-15).
Warto wsłuchać się w te słowa i znaleźć w
nich przesłanie rzucające światło krytyki i nadziei na pogmatwane
drogi życia naszego i świata, w którym żyjemy.
